Obcowanie z miastem wiedzie do pytania: gdzie i kiedy rodzi się jego krajobraz? W końcu miasto to nie są budynki, chodniki i drogi (a przynajmniej nie tylko). Krajobraz miasta powstaje z nasycenia całej tej “infrastruktury” znaczeniem, wypełnienia jej pamięcią. Nie mam tu jednak na myśli szaty ideologicznej miasta ( Zieliński 2007 ), pomników, tablic pamiątkowych czy innych, często instytucjonalnie usankcjonowanych, form “upamiętniania” i “znakowania”. Chodzi mi raczej o procesy organiczne, dziejące się w mikroskali. To tysiące wykonywanych niepostrzeżenie czynności i gestów, składających się na mozolne zamieszkiwanie fragmentu przestrzeni. Róg Krakowskiej i Trynitarskiej w Krakowie - dawna dzielnica żydowska. Czy można powiedzieć, że opłakany stan kamienicy mówi o tym, że "nie jest nasza"? Zresztą całkiem dosłownie - lokatorzy często nie dbają o domy, które nie mają ustalonej własności. Jakie jeszcze ślady dawnych właścicieli można znaleźć na tych murach? Skrócon

Gruzja i samochody to osobny temat. Przez pierwsze dwa dni myślałem, że nie dożyję końca wizyty. To co działo się na jezdniach było chaosem. Samochody przelewały się, trąbiły na siebie, a piesi nerwowo przebiegali tu i tam, zatrzymując się pomiędzy umownymi, bo nieoznakowanymi pasami ruchu. Jednak przeżyłem. Okazało się, że jest zasada. Bardzo zresztą prosta, niemal darwinowska. Silniejszy, czyli samochód ma zawsze pierwszeństwo, a im większy samochód, tym i pierwszeństwa więcej. Jeśli chodzi o marki, to Gruzini lubią mercedesy. Sporo ich na ulicach. Bus, którym nasi gruzińscy gospodarze powieźli nas z lotniska do Kutaisi, to był właśnie mercedes i nie mógł mieć więcej, niż kilka lat. Jednak jego spalinowy żywot musiał być intensywny. Może oryginalnie w ogóle nie służył do przewozu ludzi? Cała karoseria upstrzona była śladami miniowania, a taka prosta czynność, jak wyłączenie ogrzewania wymagało od kierowcy zatrzymania pojazdu i przekręcenia jakiegoś pokrętła ukrytego gdzieś głębok

Nauczyliśmy się chronić naturę poprzez jej separację od kultury. Powstrzymujemy się od ingerencji w funkcjonowanie tych, jeśli można tak się wyrazić, względnie nienapoczętych skrawków przyrody, zamieniając je w rezerwaty. Jednak by pozwolić sobie na tę ekstrawagancję, musieliśmy przestać odczuwać lęk. Gdy otoczenie przestało być, przynajmniej z grubsza, źródłem zagrożenia, to i można było zastanowić się nad wyglądem tej całej natury. Zaczęliśmy dostrzegać jej "dzikie piękno", by użyć wytartego raczej sloganu. Jednak czy można naturę ulepszyć, upiększyć? Czy po takim zabiegu nią jeszcze pozostanie? Jaskinia Prometeusza leży w Gruzji, może jakieś 20 km na północ od Kutaisi. Choć ogólnie dostępna trasa ma nieco ponad 1000 m, to całkowita długość  podziemnych korytarzy i komnat może sięgać nawet 15 km. Jak można się dowiedzieć ze strony internetowej miasta, jest to jedna z okazalszych jaskiń Europy. Została odkryta w 1983 roku podczas ekspedycji speleologicznej. Choć któreg

Obiecałem sobie ten wpis gdzieś w okolicach 2010 roku, kilka miesięcy po tym, jak w Polityce przeczytałem reportaż „ Nie ma miasteczka ”. Kolejny rok później Filip Springer, autor tego reportażu, ogłosił książkę „Miedzianka. Historia znikania”, jeszcze nieco później stając się sumieniem polskiego ładu przestrzennego. Ale to już inna opowieść. Miedzianka to obecnie wieś w okolicach Jeleniej Góry. Osada była miasteczkiem górniczym, które zostało administracyjnie zredukowane, co więcej fizycznie zlikwidowane. Trudno zatem, bym o nim nie wspomniał na tym blogu, choć z czteroletnim opóźnieniem. Swoją drogą, mniej więcej tyle czasu wystarczyło, by niemal w całości zetrzeć z powierzchni ziemi Miedziankę. Jednak jej układ przestrzenny ciągle można odnaleźć na starych mapach - tych niemieckich z lat 30. Widać na nich obszary zabudowane, folwark, cmentarz... Zresztą nazwa Kupferberg, czyli "Miedziowa Góra" - widnieje w godle mapy. Choć miasto uchodziło za najmniejsze w Rzeczy, to by

"Maszyna do mieszkania" to idea, której przyświecały hasła nowoczesności, komfortu, higieny i wspólnoty. Jej ucieleśnieniem stał się blok mieszkalny, który rozplenił się w krajobrazach miast, a właściwie całych krajów, które po 1945 roku stały się częścią, nomen-omen, tak zwanego "bloku wschodniego". Dziś blok jest raczej symbolem alienacji, ciasnoty, odczłowieczenia przestrzeni mieszkalnej i tępej urawniłowki . Cienkie ściany, kiepskie wykonanie, małe wnętrza stały się przedmiotem frustracji, a w najlepszym razie kpin. Jednak czy można tak jednoznacznie negatywnie ocenić te prostopadłościany z wielkiej płyty, które dla kilku pokoleń były i nadal są miejscem życia w całej jego złożoności? Jestem "blokersem" od urodzenia, czyli od zawsze. Powiem więcej: lubię bloki. Choć niektóre istotnie są ponure i monstrualne. Myślę jednak o nich nie tylko, jako o owych bezdusznych machinach do mieszkania, ale raczej jako o urządzeniach do rozpieszczania mieszczuchó

Jeśli miałbym po swojemu zdefiniować czym jest turystyka, ale tak żeby jednak brzmiało trochę naukowo, to powiedziałbym, że jest to przemysł organizacji czasu wolnego, zwykle poza miejscem zamieszkania turysty, za to nie stojący w sprzeczności z jego wyobrażeniami o miejscu odwiedzanym, a dostarczający rozrywki z elementami niepogłębionej wiedzy. Skuteczność rozwijania turystyki, jako jednego z sektorów gospodarki, byłaby zatem wypadkową posiadanych walorów i ich przystawania do oczekiwań turystów (klient nasz pan). Wymaga to całkiem dosłownej ingerencji w przestrzeń, przekształcenia jej w krajobraz turystyczny. Zastana przestrzeń, nawet jeśli zbudowana na zatartych, ale jeszcze czytelnych nawarstwieniach historycznych (kłania się krajobraz-palimpsest), może zostać uznana przez turystę za nieautentyczną. Kilka lat temu, przy ulicy Szerokiej na krakowskim Kazimierzu pojawiły się szyldy retro, swą stylistyką nawiązujące gdzieś do lat trzydziestych XX wieku. Choć anonsują sklep s

Już miałem nadzieję, że po Ice Bucket Challenge  nic „gorszego” mnie nie spotka, a tu proszę! Znów nominacja! Tym razem bawimy się w  „ wskaż 10 najważniejszych książek, które wpłynęły na twoje życie ” . Nie mam przed oczyma swojej biblioteczki, bo „przesiadłem się ”  na czytnik elektroniczny. Oznacza to, że pewnie to i owo pominę. Ale może to i lepiej, bo istotnie wskażę te książki, które we mnie utkwiły? Kolejność jest umiarkowanie (nie)przypadkowa. Antoni Słonimski i Julian Tuwim „W oparach absurdu” - znalazłem tę książkę na półce bardzo wcześnie. Wydanie z 1958 roku było pozbawione okładki i zniszczone, zdawało mi się wtedy pradawne... Niestety postanowiłem je własnymi siłami oprawić. Introligatorem nie zostałem, a ta książka jest dowodem dlaczego. A w środku było na przykład to: Ulice i domy tańczą, Wszystko w popłochu ucieka, Ach! świat ten jest pomarańczą, Która mi z tyłu wycieka . Takie cuda pisał facet od sucharkowatych wierszyków o lokomotywie? - tak sobie myślałem,

VivaBiancaLuna Biffi gra na viola d'arco. Powiedzmy, że są to archaiczne skrzypce, nieco przypominają fidel, ale gra się na nich raczej jak na wiolonczeli, a ich historia jest znacznie starsza. Prostemu, jak dziś powiedzielibyśmy minimalistycznemu, akompaniamentowi towarzyszy śpiew. Historia jest taka: ona przychodzi nad morze i rozmawia z falami. Jej kochanek wypłynął daleko w niejasnym dla nas celu. Ona zmaga się z emocjami, lękiem, zaklina morze, by wróciło jej wybranka. Morze wysłuchuje błagania i spełnia tę prośbę okrutnie, wyrzucając na brzeg zwłoki, które wcześniej wykonują danse macabre  na falach. "Cantigas de amigo" Martina Codaxa pochodzi z XIII wieku. Koncert odbywa się w nietypowej przestrzeni - w Bramie Poznania, miejscu doprawdy specyficznym, które nie wiadomo czym właściwie jest. Muzeum, choć bez eksponatów? Coś w stylu historycznego parku tematyczny, z pretensją do bycia czymś więcej ("interaktywne centrum dziedzictwa...")? Czasem mam wraż

Od czasu do czasu mam wrażenie, że miarą wartości rozmaitych miejsc turystycznych staje się to, czy dzieci się tam nudzą, czy aby czegoś w swoim dziecięcym rozumku nie uznały za "suchar". Częścią owej turystycznej pajdokracji są oczywiście parki rozrywki, centra handlowe i tym podobne atrakcje. Natomiast coraz częściej ulegają jej także muzea i zabytki. Generalnie powinny one (tzn. atrakcje, nie dzieci) świecić, popiskiwać, być skrojone najwyżej na poziom nastolatka, tudzież, jak to się mówi, dla każdego od lat 5 do 105. Ponadto mają być interaktywne, zabawne i najlepiej nie poruszać tematów mrocznych czy trudnych, a jeśli już to w sposób bezpieczny, multimedialny i nie-nudny. Właściwie można już mówić o przemyśle zapobiegania nudzie w turystyce. Zapewnianiu rozrywki. Nie jest istotne zdobycie nowej wiedzy lub zdolności odczytania kolejnego fragmentu kodu kultury (nie popkultury). Ważne, że zostało się zabawionym. Lepiej i bezpieczniej wstrzelić się w uśredniony system o

Dziś dźwięk, który brzmi jak fabryczny zgiełk, a może huk wodospadu. To ostatnie można względnie łatwo powiązać z odgłosami ptaków, które pojawiają się w drugiej części nagrania. Tymczasem początek to krokodyl, a końcówka to, owszem, ptaki, ale w wymiarze "meta", czyli nagranie nagrania ich świergotów. Dźwięk pochodzi z właśnie zakończonej wystawy " Zrób sobie wakacje ". Wnętrza poznańskiego zamku, gmaszyska ociężałego architektonicznie i "napuchniętego" od zdarzeń i postaci, z ostatnim europejskim cesarzem Wilhelmem II i jednym z gorszych zbrodniarzy drugiej wojny Arturem Greiserem na czele, wzięły sobie urlop. W głównym hallu stanął olbrzymi, dmuchany, bezpretensjonalnie kampowy krokodyl-zjeżdżalnia. Stale towarzyszył mu odgłos agregatu pompującego powietrze. To właśnie pierwsza część nagrania. Dźwięk jest nieprzyjemny, wszechobecny, a jednak nie jest integralną częścią rzeczonego krokodyla. Co więcej, dość łatwo go zignorować. Chwilę później

Zatem dosięgło mnie! Zwariowani na punkcie fejsa i internetu w ogóle Gruzini nominowali nas do ostatniej wersji internetowego virala , czyli Ice Bucket Challenge. Nie można tego było zostawić bez odpowiedz, choć z początku byliśmy bardziej niż sceptyczni względem powielania tego samego schematu, który powtórzyły tysiące ludzi z celebrytami włącznie. Mam na myśli kręconą komórkę scenę, z siedzeniem na schodku, obowiązkowym ględzeniem o ALS, nominacją i wylaniem wiadra wody na głowę... Wymyśliliśmy coś chyba bardziej zabawnego. Po pierwsze weszliśmy na tę stronę i dokonaliśmy wpłaty. Stwardnienie zanikowe boczne brzmi jak „Martwica mózgu”, jak “Hollywoodzkie dziwki uzbrojone w piły łańcuchowe”, jak “Dziewica wśród żywych trupów,  “Mózg z planety Arous” ( tytuły filmów jak najbardziej autentyczne ), albo jeszcze gorzej. Warto zatem wpłacić choćby niewielką kwotę na działania i badania mające na celu powstrzymanie takich chorób. Inaczej pozostanie nam, podobnie do kina klasy „B”, medyc

Może by spróbować z nowym pomysłem? Cały czas chodzą za mną krajobrazy dźwiękowe, więc może by tak do nich wrócić? W naszym okulocentrycznym spojrzeniu (to ci tautologia) dźwięk jest co nieco marginalizowany, choć wszechobecny w krajobrazie. Na początek krótkie nagranie z kwietnia . Na głównej ulicy Kutaisi siedzi na plastikowym ogrodowym krześle chłopak. Ma najwyżej dwadzieścia lat. Jego wzrok jest pusty, skierowany przed siebie. Można by pomyśleć, że niewidomy. Gra na zdezelowanym akordeonie, śpiewa do długich fraz instrumentu zachrypniętym głosem. Dziko, ale z dziwną melancholią. Jakieś dwa dni wcześniej w tym samym miejscu grał z towarzyszeniem bębniarza. Byli otoczeni ciasno słuchaczami. Dziś jest sam. Ludzie przechodzą obojętnie. Przed nim kartonowe pudełko, do którego zbiera datki. Choć to drugie miasto Gruzji (mając na myśli zaludnienie), to jest raczej prowincjonalne, leniwe. Nie zmienia tego przód białego porsche, odbijający się w szklanych drzwiach obok graj

Ostatnio pewien kolega, uznajmy że jest on całkowicie Zmyślony , podlinkował na fejsie link, który prowadził do zapisu dyskusji. Jej celem było znalezienie odpowiedzi na pytanie: Czy i kiedy artykuły naukowe tracą swoją aktualność w kontekście prezentowanych badań?  Dodajmy, że chodzi o turystykę i to kulturową (traktowaną jako jakąś tam naukę), a nie, powiedzmy, fizykę. Fizyka ta dyskusja mogłaby, umówmy się, rozbawić. Mniejsza z tym... W kontekście pytania o aktualność chciałbym dopisać jeszcze jeden wątek. Skądinąd przyziemny. Mianowicie czas oczekiwania na publikację. Zdarzyło się tak, że niemal równo pięć lat temu wziąłem udział w ekscentrycznej wyprawie. Celem było przejście piechotą od źródeł do ujścia Warty. W wyprawie wzięło dział łącznie kilkanaście osób, a każda z trochę innej bajki (pardon, dyscypliny naukowej). Plan był zatem taki, by na końcu powstał tom poświęcony wyprawie i rozmaitym jej kontekstom (geografia, ochrona przyrody, architektura, krajobraz itp.). Pamięt